Receptimi i “Dimri i vetmise se madhe” shpalos tensionet midis artit dhe politikës nën regjimin
komunist në Shqipëri. Romanit i është bërë një kritikë e ashpër e kodit të realizmit socialist, por kjo
kritikë gjithashtu ka kontribuar në popullaritetin e tij duke e bërë atë veprën më të diskutuar të
epokës së vet. Recepsioni i romanit gjithashtu ka sjellë një ndryshim në horizontin e pritjeve të
lexuesve shqiptarë, duke u kundërshtuar normat estetike dhe ideologjike të vendosura nga Kodi.
Kështu, analiza e recepsionit të “Dimrit të vetmi” ofron një pamje të marrëdhënies komplekse midis
artit dhe politikës në Shqipërinë komuniste.
Si kurre ndonjehere, ne historine letrare shqiptare nuk eshte kryer nje studim i tille, akademik, mbi
analisen e nje romani. Per vete faktin qe autoret kane qene te detyruar t’i permbahet standartit te
realizmit socialist dhe çdo krijim i tyre vezhgohej me lupe, askush nuk ka marre mundimin t’i studjoje
keto. Por me Kadarene gjerat kane qene ndryshe ; mendimi dhe bindja e plote tek nje pjese e
shqiptare se Kadare ka sherbyer sistemit komunist, propagandes se tyre, me te drejte apo jo, pa
argumentime nuk mund t’i thyesh.
Kjo është një çështje komplekse, ku shumë faktorë ndikojnë në interpretimin e veprave të Kadarese.
Studimi i veprës së tij kërkon një veshtrim të veçantë në strukturën dhe temat e veprës, duke e
analizuar atë në kontekstin e kohës dhe shoqërisë në të cilën u shkruajt.
Për t’u përballur me një studim të tillë, si Intertekstualja e Met Dervishit, duhet një përqendrim i
madh dhe një njohuri të thellë në fushën e filozofisë dhe letërsisë. Kjo është e nevojshme për të
kapur detajet më të vogla dhe për të kuptuar në mënyrë të plotë argumentimin dhe logjikën e autorit
në veprën e tij.
Pra u desh nje pene e forte, ndoshta me e forte se vete Kadare, me njohuri larta ne filozofi e letersi,
per te zberthyer ne detajin me te vogel vepren e shkrimtarit. Dhe kete e plotesoi Met Dervishi me nje
llogjike te pakundershtueshme dhe nje arsyetim te gjere nga ku Kadare del i skanuar dhe i lare nga te
gjitha « mekatet » e pretenduara ne shqiperi. Nje veper e nderlikuar por qe permban nje interes te
madh per letersine shqiptare.
PS :
Për amatoret e librave « à l’eau de rose », këshillohen të vazhdojnë rrugën e tyre, pa u ndalur këtu.
Studimi i vepres së Kadaresë është një sfidë për të gjithë, por edhe një mundësi për të kuptuar
thelbin e një prej shkrimtarëve më të rëndësishëm të letërsisë shqiptare moderne.